Nghệ Thuật sân khấu chèo thời 4.0- Bài viết của soạn Giả Mai Văn Lạng

 Tham luận Hội thèo Nhà hát chèo Bắc Giang:

Đổi mới phương thức hoạt động để nâng cao chất lượng biểu diễn nghệ thuật phục vụ khán giả trong giai đoạn hiện nay

Ths. Mai Văn Lạng 

( Trưởng phòng dân ca và nhạc cổ truyền, ban âm nhạc, Đài TNVN )

Trong 3 thập niên trở lại đây, đặc biệt là tự năm 1986, đất nước ta bắt đầu công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển, nghệ thuật nước nhà trong đó có nghệ thuật dân tộc đã đạt được những thành tựu to lớn, được ghi nhận bằng những giải thưởng danh giá trong ngoài nước. Cho đến nay, chưa báo giờ khán thính giả lại có thể thưởng thức nhiều món ăn tinh thần, phong phú đa dạng và chất lượng đến thế. Nhờ những tiến bộ của khoa học kỹ thuật, cuộc cách mạng 4.0, của kỷ nguyên Smartphone mà bất kỳ ai, dù ở đâu, chỉ cần có điện thoại thông minh kết nối Intenet là có thể thưởng thức nghệ thuật một cách hữu hiệu nhất. Cách mạng khoa học công nghệ cũng giúp rất nhiều cho công tác hậu cần, hay tham gia trực tiếp, giúp cho các bộ phim, vở diễn sân khấu trở lên linh hoạt, hấp dẫn hơn. Có những vở diễn sân khấu sử dụng màn hình Led, kỹ thuật âm thanh tạo hiệu ứng âm thanh bom dội, mình phá đá, tiếng gọi nhau, tìm nhau sau bom v v . . . gậy xúc động nghẹn ngào cho người xem. Cũng nhờ cách mạng khoa học công nghệ mà giọng hát, tiếng đàn và kể cả đài từ sáng đẹp hơn. Công chúng khán giả làm quen, tiếp cận với các ngôi sao nghệ thuật, trò chuyện, chat với người nổi tiếng, giúp cho sân khấu nói riêng và nghệ thuật nói chung gần gũi, đời thường hơn.

Có thể nói cuộc cách mạng khoa học công nghệ đã mang lại những giá trị to lớn cho nhân loại nói chung, cho những người hoạt động văn hóa nghệ thuật nói riêng, nhưng cách mạng khoa học công nghệ cũng đặt ra nhiều thách thức đặc biệt là đối với những loại hình văn hóa nghệ thuật dân tộc. Nếu như những thập niên 60-70 của thế kỷ 20 được xem một tối văn công cho thỏa mái thật quý hiếm vô cùng. Có văn công về làng, nhà nhà người người náo nức, thổi cơm ăn từ sớm, xếp ghế chờ mấy tiếng. Mặt chữ A mồm chữ O, xem, nghe như nuốt từng lời. về nhà bình phẩm bàn tán cả tháng trời. Ở thành phố thì xếp hàng mua vé, sân khấu như thánh đường. Có những đơn vị, cơ quan đặt vé trước cả nửa năm. Diễn viên, tuy vật chất có kham khổ nhưng lên sân khấu chẳng khác gì ông Hoàng bà chúa. Còn nhớ, bản thân tôi khi 10- 11 tuổi đã chốn bố mẹ đi xem chèo cách nhà cả chục cây số, nghe như nuốt từng lời thoại của vở chèo “ Người tốt nhà số 5 “ do Đoàn chèo Hà Sơn Bình lúc ấy biểu diễn. Khi tan vở đi về mới thấy cả mấy chục người làng cũng đi bộ xem chèo như mình.

Thế chỉ sau 20 năm mọi chuyện đã thay đổi. bắt đầu là sự phát triển của phát thanh, truyền hình, sau đó là những băng, đĩa hình, đĩa tiếng. Tiếp theo nữa là sự xuất hiện của các trang mạng xã hội, đặc biệt là Youtube và Facebook. Có thể nói cả thể giới nằm gọn trong lòng bàn tay. Thích nghe, thích xem gì, tra google có cả. Người ta ngồi nhà có thể xem, có thể nghe, và bây giờ có thể hát cho bạn bè, anh em nghe, xem, tội gì phải tìm đến rạp, phải đi xem mất tiền, mất thời gian, lại mưa nắng, nóng, chen chúc. Tâm lý chung là vậy. Các đoạn nghệ thuật nói chung, các đoàn nghệ thuật dân tộc dần thưa vắng khán giả. Có những vở diễn dựng mất cả tý đồng, sau đêm tổng duyệt đắp chiếu để đấy. Có những nghệ sĩ cả tháng chả đến nhà hát cũng không sao, vì đến ngồi chơi xơi nước, điểm danh rồi về. Từ chỗ vở diễn èo uột khán giả dẫn đến việc thu nhập thấp. Diễn viên chán không còn yêu nghề, tha thiết với các vai diễn, các hoạt động mang tính nghệ thuật cao. Tình trạng sa sút về giá trị nghệ thuật cũng như giá trị đạo đức trong các hoạt động văn hóa nghệ thuật ngày càng bộc lộ rõ rệt. Điều này vô hình chung tiếp tục đẩy khán giả xa hơn với sân khấu. 

Trong bối cảnh đó tôi nghĩ Nhà hát chèo Bắc Giang cũng chịu rất nhiều áp lực để tồn tại và phát triển. Bắc Giang là một tỉnh thuộc vùng Đông Bắc, địa bản tỉnh trải rộng, các huyện đồng bằng, miền núi xen kẽ, với nhiều đồng bào các dân tộc cùng sinh sống. Vốn văn hóa của mỗi vùng, miền, thậm chí cả mỗi huyện cũng có những nét riêng biệt nên đòi hỏi một Nhà hát nghệ thuật của tỉnh phải có nhiều phương thức hoạt động để vừa đáp ứng được yêu cầu thực tế của đời sống đương đại, vừa gìn giữ bản sắc văn hóa của đồng bào các dân tộc trong tỉnh, vừa nâng cao trình độ nghệ thuật, nâng cao thu nhập cho các nghệ sĩ, diễn viên và cán bộ công nhân viên của nhá hát. Từ những vấn đề tôi đã đặt ra từ đầu tham luận này, tôi nghĩ muốn tồn tại, phát triển, có nét riêng của mình Nhà hát chèo Bắc Giang cần phải đổi mới phương thức hoạt động. Cụ thể như sau:
1- Trước hết cả nhà hát phải đoàn kết, là một khối thống nhất. Đoàn kết là sức mạnh để chuyển mình, đổi mới phương thức hoạt động, giữ vững thương hiệu

2- Đào tạo được nhiều lớp nghệ sĩ yêu say, gắn bó với nghề. Sinh tử vì nghề

3- Chọn được kịch bản tốt. Ngắn, gọn, súc tích. Không nên quá 1 tiếng.

4- Dàn dựng nhiều chương trình kịch mục, ca múa nhạc phong phú đa dạng. Đặc biệt chú trọng đến hát chèo, mang tính cơ động, có thể biểu diễn ở nhiều nơi, phục vụ nhiều đối tượng khán giả

5- Phát huy đổi mới sáng tạo, đặc biệt là khoa học công nghệ, để giúp các chương trình biểu diễn vừa mang tính nghệ thuật cao vưa văn minh, hiện đại. Đặc biệt là âm thanh ánh sáng

6- Tăng cường quảng bá hình ảnh của đoàn ở mọi lúc mọi nơi. Phối hợp vớ các Đài Phát thanh, truyền hình tạo dựng hình ảnh nghệ sĩ với công chúng. Đặc biệt chú trọng tuyên truyền quảng bá trên mạng xã hội, mỗi nghệ sĩ, diễn viên, cán bộ công nhân viên Nhà hát, những người có thể sử dụng mạng xã hội là một kênh tuyên truyền hữu hiệu cho Nhà hát.

60 năm phát triển, 60 năm tự hào, tình nghĩa sâu như bể, dâng niềm vui dạt dào. Chúc mừng những thành quả mà nhiều thế hệ đoàn chèo Hà Bắc, đoàn chèo Bắc Giang và nay là Nhà hát chèo Bắc Giang đã gặt hái được. Cuộc sống vốn là những dòng chảy không ngừng nghỉ, dừng là không tồn tại. Chính vì vậy mà tôi nghĩ các nghệ sĩ Nhà hát chèo Bắc Giang hôm nay, hơn lúc nào hết phát huy sức mạnh đoàn kết, cùng năm tay nhau, tìm ra hướng đi mới, đổi mới phương thức hoạt động để nâng cao chất lượng biểu diễn nghệ thuật phục vụ khán giả trong giai đoạn hiện nay./.

Hà Nội ngày 9/6/2019