Soạn giả Mai Văn Lạng: Đón tuổi “hạn” bằng niềm lạc quan- Bài viết của nhà báo trẻ Ngô Khiêm

Sinh năm Quý Sửu 1973, vậy là mùa xuân Tân Sửu này soạn giả Mai Văn Lạng, Trưởng phòng Dân ca và nhạc cổ truyền, Đài Tiếng nói Việt Nam bước vào tuổi 49, cái tuổi mà các cụ vẫn bảo là tuổi “hạn” (49 chưa qua, 53 đã tới). Thế nhưng, anh bảo, tuổi nào không quan trọng mà quan trọng là mình đã làm được gì cho gia đình, cơ quan và xã hội.

“Người quen” trên Đài

Nhiều lúc tôi cứ nghĩ không hiểu nguồn năng lượng ở đâu để soạn giả Mai Văn Lạng có thể yêu say đắm các thể loại dân ca, đặc biệt là chèo cũng như giữ mạch nguồn âm nhạc truyền thống trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam. Trong nhiều năm qua anh đã ngược xuôi khắp mọi miền Tổ quốc để sưu tầm, quảng bá dân ca; giao lưu kết nối những người yêu dân ca ở các câu lạc bộ rồi anh lại hăm hở về tận nơi để nghe tâm tư, nguyện vọng của các nghệ sĩ và tìm cách giúp đỡ khi họ có những thiệt thòi trong việc phong tặng…

Đi về các miền quê, anh xúc động khi giới thiệu tên là nhiều người nhận ra “người quen” trên Đài. Nhưng cũng có một nghịch lý là thính giả chỉ được nghe tiếng mà không thấy hình nên họ đều nghĩ anh phải cao tuổi lắm, gặp thì ai cũng bảo quá trẻ, thậm chí anh chỉ bằng tuổi con của họ. Mặc dù họ không nhớ anh làm những gì nhưng lại rất nhớ những bài hát do anh đặt lời. Càng đi anh lại thấy tình yêu với dân ca trong nhân dân là rất lớn và anh cảm thấy trách nhiệm trên vai mình là phải tiếp tục gìn giữ, lan tỏa dân ca trong đời sống hiện đại trước sự du nhập và phát triển mạnh mẽ của các dòng nhạc mới, nhạc nước ngoài.

Bản thân tôi cũng không nhớ nổi mình biết đến cái tên Mai Văn Lạng từ khi nào. Hồi còn nhỏ, tôi thường nghe chương trình dân ca và nhạc cổ truyền của Đài Tiếng nói Việt Nam do anh soạn lời mới. Có thể nói những ca từ mượt mà, đằm thắm ấy đã in đậm vào sâu trong tâm trí và sống cùng ký ức tuổi thơ của những đứa trẻ sinh ra và lớn lên ở làng quê xứ Đông như tôi. Một buổi chiều cuối thu nhiều năm trước, theo chỉ dẫn qua điện thoại, tôi tìm đến hiệu thuốc trên đường Nguyễn Cơ Thạch (quận Cầu Giấy, Hà Nội) để gặp anh. Người dược sĩ và cũng là người vợ hiền của anh niềm nở dẫn tôi lên tầng 4 của ngôi nhà, nơi anh đang say sưa với công việc thường nhật của mình. Thú thật, Mai Văn Lạng khác với những gì tôi hình dung về anh trước đó. Anh giản dị, vui tính, chân thành, cởi mở và luôn khiến người đối diện cảm thấy thân thiện khi tiếp xúc.

“Người nhà quê” nhạy bén với công nghệ

Tôi luôn nhận ra ở là một người nhà quê thứ thiệt. Anh đã làm những câu thơ như để “răn” mình: “Gần 30 năm xa quê/ Vẫn tôi chân đất dép lê đầu trần/ Công danh gửi nẻo phù vân/ Mặc cho trời đất xoay vần dọc ngang/ Mình tôi vẫn giữ hồn làng”… Anh cho biết mình giữ hồn làng bằng nhiều cách. Có thể là bằng những bài hát đặt lời từ dân ca, có thể giữ bằng tạo nền nếp trong gia đình. Anh cũng từng tâm sự với tôi rằng: “Đất nước Việt Nam nghìn năm mất nước nhưng không mất làng, văn hóa làng luôn ở trong tôi, trong bạn và trong rất nhiều người. Tôi từng căn dặn các con của mình: “Con ơi muối mặn gừng cay/ Mồ hôi đổ xuống đất này đơm hoa/ Người quê ta đất quê ta/ Dẫu đi muôn ngả chẳng là người dưng”.

“Người nhà quê” ấy cũng rất nhạy bén với công nghệ, anh là tiên phong trong việc quảng bá dân ca trên mạng xã hội. Hiện nay, anh là người đầu tiên làm kênh YouTube về dân ca cổ truyền và có đến hàng trăm nghìn lượt truy cập mỗi ngày. Anh còn làm chủ của cả chục trang web âm nhạc cổ truyền trong đó có trang “Đến với nghệ thuật chèo” với hàng trăm nghìn lượt đăng ký theo dõi. Do nắm được nhu cầu thị hiếu hiện nay, số lượng người nghe đài ngày càng ít đi mà chỉ nghe trên ô tô hoặc nghe trực tuyến và không phải ai cũng có thời gian để nghe đài đúng khung giờ chương trình phát sóng nên anh đã chủ động đưa các chương trình đã phát sóng vào trang blog của mình để phục vụ người nghe bất cứ ở đâu, bất cứ lúc nào.

Chắc hẳn với những người yêu chèo đều biết đến luận văn thạc sĩ “Ca từ trong chèo” của anh nhiều năm trước. Đây là đề tài được đánh giá xuất sắc bởi ngoài tính nghiên cứu, lý luận thì đây là lĩnh vực chưa từng ai nghiên cứu. Khi đó, Tiến sĩ Trần Đình Ngôn, chuyên gia số một trong nghệ thuật chèo đã vô cùng ngạc nhiên và có đặt câu hỏi nghi vấn: “Ai viết cho em?” Và anh tự tin đã trả lời: “Thưa thầy, xin thầy có thể cho em biết ai có thể viết được?”. Cũng chính vì cơ duyên ấy anh đã lọt vào “mắt xanh” của thầy Trần Đình Ngôn để rồi anh luôn được người thầy lớn động viên, tư vấn trong lĩnh vực chèo. Thầy Ngôn thường khuyên anh nên tiếp tục viết bài hát chèo theo lối thơ vần bởi theo thầy thì không nhiều người viết được thể loại này.

Nhiều trăn trở và dự định

          Là người “cầm trịch” đơn vị phát sóng dân ca lớn nhất cả nước, soạn giả Mai Văn Lạng luôn trăn trở phải làm sao để những người trẻ hiểu và yêu dân ca: “Gần như các ca khúc hay đều mang âm hưởng dân ca sâu nặng, vậy tại sao dân ca gốc lại không được yêu thích?”. Anh cho rằng Nhà nước cần có chính sách quan tâm chăm lo hơn nữa đời sống của các nghệ nhân bởi cuộc sống mưu sinh sẽ khiến những đam mê có thể vơi bớt đi sự cháy bỏng, tâm huyết. Ngoài ra, phía cơ quan chức năng cũng cần tăng cường công tác thu thập, sưu tầm, thu thanh các làn điệu qua phần mềm lưu trữ lâu dài. Đặc biệt, muốn có thế hệ “măng non” dân ca thực sự chất lượng cần phải thành lập nhiều đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp chọn lọc những thí sinh có tố chất đưa vào đào tạo bài bản, tập luyện nghiêm túc. “Những người làm dân ca chuyên nghiệp phải tự thấy trách nhiệm của mình để dân ca cổ truyền được sang trọng, sâu sắc và được nhiều người biết đến hơn”, anh nhấn mạnh.

Nhìn lại năm 2020, soạn giả Mai Văn Lạng cho rằng đó là năm nhiều thành công trong sự nghiệp của mình. Anh là người đã viết bài hát “Bài ca chống giặc- dịch en covy” thể hiện tinh thần chống dịch của toàn dân ngay khi có chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ “Chống dịch như chống giặc”. Với sự lan tỏa qua tiếng hát của bé Lê Quang Vinh (11 tuổi, con nghệ sĩ Lê Anh Khoa ở Nhà hát Chèo Thái) đã có hàng trăm soạn giả bắt đầu viết lời cho quan họ, chèo, cải lương… về đề tài này. Ngay sau đó anh đã tham gia tư vấn và là thành viên giám khảo của cuộc thi bình chọn “Tác phẩm âm nhạc dân gian tuyên truyền dịch COVID-19” do Đài VTC tổ chức. Cùng với đó, anh đã lên ý tưởng để đồng nghiệp tham dự Liên hoan phát thanh toàn quốc tại Đồng Tháp với chủ đề về chính đất sen hồng, gìn giữ và phát huy Hò Đồng Tháp và được Huy chương Bạc chung cuộc. Đặc biệt, gần đây anh đã tổ chức thành công Giao lưu nghệ thuật chèo toàn quốc tại Hưng Yên với hơn 100 tiết mục chèo được biểu diễn. Đây là sự kiện thường niên, đã tổ chức được 5 lần và năm nay được tổ chức trong bối cảnh rất đặc biệt, phải hoãn đi hoãn lại rất nhiều lần. Cũng trong năm này, anh đã chính thức có tên trong từ điển bách khoa toàn thư thế giới Wikipedia.

Mang theo niềm hứng khởi sau những công việc làm được trong năm cũ, sang năm tuổi, năm “hạn” 2021, soạn giả Mai Văn Lạng mang đầy niềm lạc quan và mong muốn thực hiện nhiều dự định cho cá nhân. Đó có thể là ra mắt một tập thơ hay tập sách soạn lời mới cho dân ca và chèo và cũng có thể là tập sách “Ca từ trong chèo” phát triển từ luận văn của mình. Có thể thấy rằng, dù làm gì, dự định ra sao thì anh vẫn xoay quanh dân ca và chèo bởi với anh thì nó dường như đã là hơi thở, là máu thịt, là cuộc sống của mình vậy.

 Bài đăng trên báo Công An ( số Tết Tân Sửu )