Liên hoan sân khấu chèo toàn quốc 2025- đôi diều cảm nhận- Soạn giả-Nhà báo Mai Văn Lạng

Cảnh trong vở "Nước mắt Trạng Quỳnh" Nhà hát chèo Hà Nội 

Liên hoan chèo 2025 đã khép lại. Nhiều huy chương vàng bạc đã được trao cho các vở diễn, các nghệ sỹ, và cũng rất nhiều vở diễn, nhiều nghệ sỹ chưa không có huy chương. Nói như nhà viết kịch Chu Thơm: Được hay mất, hay dở, tấc lòng ta biết. Với tôi giờ đây những huy chương vàng, bạc, những giải thưởng với mỗi đoàn, mỗi nghệ sỹ là trái tim khán giả. Mong anh chị em người được đã vui, người chưa được mà đã diễn, đã hát hết mình, có trong tim khán giả thì lại mừng cho bạn và thầm vui cho mình. 

1-    Vui lắm rồi

Trong bối cảnh sân khấu truyền thống nói chung, sân khấu chèo nói riêng gặp muôn vàn khó khăn thách thức mà 12 nhà hát, đoàn nghệ thuật, gần 1000 nghệ sỹ chèo gặp được nhau, cùng hát, múa, diễn, phô bày vẻ đẹp của chèo, đua sức tranh tài với nhau là VUI LẮM RỒI

Một trong những đơn vị nghệ thuật sớm bị “tự chủ” nhất cả nước, lúc tụ lúc tan, “Nhạc công đi mượn,  đạo diễn đi thuê” như Đoàn nghệ thuật Quảng Ninh mà đến với Liên hoan được cũng là VUI LẮM RỒI

Vừa tập vở được 10 ngày thì lụt lội, ngập nhà, mất đồ, hỏng xe, chưa kịp dọn dẹp xong nhà lại tập để đi Liên hoan như Đoàn Thái Nguyên cũng là một sự cố gắng, là VUI LẮM RỒI

Trong lúc các ngôi sao ca nhạc, các nghệ sỹ catse cả 100 triệu 1 buổi biểu diễn mà các nghệ sỹ chèo dù hát “Rạc hơi, bỏng cổ” cũng chỉ có đôi trăm bồi dưỡng, thế nhưng các nghệ sỹ trẻ vẫn đắm đuối, vẫn đam mê vẫn “Thổ tận can tràng” mà hát, mà diễn . . . ấy cũng là VUI LẮM RỒI

Nhiều Liên hoan, cuộc thi, hội diễn trước các tác giả kịch nói “làm mưa, làm gió” trong sân khấu chèo thì liên hoan lần này đội ngũ các tác giả viết chèo đã chuyên nghiệp và trưởng thành hơn. Họ là những : Nguyễn Đức Minh, Đỗ Duy Thông, Nguyễn Sỹ Sang, Mai Văn Sinh . . . ngôn ngữ đối thoại là nói VẦN, và hát nhiều hơn, ngọt ngào hơn
Nhiều làn điệu lạ, độc của chèo bị “xếp trong kho” lần này được khai thác lại, đúng tình huống, giúp các vở diễn . . . . cổ hơn

Bên cạnh tên tuổi những đạo diễn lừng danh như: Trịnh Thúy Mùi, Hoàng Quỳnh Mai đã xuất hiện lớp đạo diễn “chín” nghề. Tôi đặc biệt ấn tượng với đạo diễn Lê Tuấn, nhà hát chèo Hà Nội, vở “Nước mắt Trạng Quỳnh”, cũng với khâu kịch bản đầy chất dân gian, mỗi cảnh anh đã tạo dựng được nhiều mảnh trò hay đặc biệt là trò “Đố chữ”

Một thành phần không thể thiếu làm nên thành công của Liên hoan sân khấu chèo 2025 là khán giả. Chúng tôi đặc biệt ấn tượng với khán giả Bắc Giang (cũ) các bác đi sớm về khuya- sớm, cơm nắm, cơm đùm nhận chỗ, cổ vũ nhiệt tình cho mỗi vở diễn. Những chàng pháo tay liên tục mỗi khi nghệ sỹ hát, hoặc những câu thoại hay, cổ vũ rất lớn cho nghệ sỹ

2-    Còn đó chút ưu tư với nghề

Không có đột phá, hay cái mới trong các tích truyện. Kịch nói cắm hát còn nhiều. Các giọng hát, kể cả những nghệ sỹ đã thành danh vẫn còn phô chênh. Phần lớn các vở diễn thiếu chất hài, một trong những thành tố đặc biệt để tạo nên sân khấu chèo.

Văn chương hát, nói, còn “thao thao bất tuyệt” ít có độ lắng, sâu. Câu hát, cậu thoại còn nhiều chỗ sạn.

Tư tưởng chủ đề 1 vài vở không sáng rõ, cách đặt tên vở còn dễ dãi. Do muốn “đắp” cho môt vài nhân vật phụ huy chương vàng, bạc mà một số nhân vật chính bị lu mờ, không biết nhân vật nào chính. Tính trò diễn rất ít, chủ yếu là đối thoại và hát, đạo diễn không “bày được trò” nên không mang đậm tính sân khấu, đặc biệt là sân khấu chèo

21 vở những đội ngũ nhạc sỹ, họa sỹ, tác giả . . . ít quá. Có người làm đến 8 vở, 9 vở, 10 vở. Quý trọng các anh chị em vì họ cũng rất tâm huyết, rất sáng tạo . . . nhưng sức người có hạn, đâu có thể căng mình ra như thế, nên có vở tốt, vở chưa hay là lẽ đương nhiên

Đội ngũ nghệ sỹ biểu diễn có cả 100 mà tìm ra được 1 vài nhân tố hát hay, diễn giỏi thật khó. Người được hát thì chưa thành công trong diễn và ngược lại. Sự chau chuốt tinh tế trong mỗi nhân vật, vai diễn chưa cao. Tha thiết mong có những nghệ sỹ chèo biết “ứng diễn”, nghĩa là chỉ cần nói ý tưởng còn nghệ sỹ cứ tự “tung hoành” trên sân khấu bằng đối thoại, hát, múa diễn của mình . . .

3-    Lời từ trái tim

Thực sự từ đáy lòng mình tôi rất biết ơn các nghệ sỹ , nhạc công, tác giả đạo diễn, họa sỹ, nhạc sỹ đã mang hết tài năng tâm huyết của mình để cống hiến cho mỗi vở diễn, mỗi nhân vật. Dù khó khăn vất vả, thử thách chông gai vẫn gắng sức cùng nhau vượt qua. Biết ơn lãnh đạo các đoàn “trăm dâu đổ đầu tằm” nhưng vẫn luôn chèo lái để con thuyền nghệ thuật chèo vững vàng. Biết ơn các đạo diễn, tác giả trăn trở nghĩ suy từng con chữ, từng mảng miếng để có một vở diễn hay, chèo nhất

Biết ơn khán giả. Một thành tố làm nên bất kỳ vở diễn nào. Với tình yêu, sự đam mê cháy bỏng với chèo các bác các anh các chị đã cùng hòa nhịp với các nghệ sỹ làm nên những vở diễn rực sáng mỗi buổi biểu diễn

Hà Nội Chủ nhật ngày 2/11/2025