NSƯT Thanh Bình- Đặc sắc một giọng chèo

NSƯT Thanh Bình

NSƯT Thanh Bình- Đặc sắc một giọng chèo

Mai Văn Lạng

 Nghệ thuật chèo là một bộ môn nghệ thuật đặc sắc. Để thành công trong bộ môn nghệ thuật này đòi hỏi các nghệ sĩ cũng phải thật “ Đặc sắc “, tinh tường. Một trong những nghệ sĩ được Làng chèo công nhận là có một giọng hát chèo “ Đặc sắc “, đó là NSƯT Thanh Bình. Có thể nói bà đã tìm cho mình được một lối đi riêng trong hát chèo. Khi hát không chỉ tròn, đầy mà còn phải biết rung, ngân, nhấn, vuốt, phải biết khoan, biết nhặt . . . đúng câu, đúng, chữ, đúng từ, đúng giai điệu.Trải qua năm tháng, tiếng hát chèo của bà ngày càng được khẳng định. Năm 1991, trong cuộc thi giọng hát chèo hay bà đã dành huy chương vàng cho điệu hát : “ Sử rỉ vong vào ba than “, trích trong vở Trinh nguyên, cũng trong cuộc thi này bà được trao giải giọng hát chèo xuất sắc nhất

 NS Thanh Bình họ Đoàn, sinh năm 1954 trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật. Bà nội của Thanh Bình là NSND Cả Tam – nghệ nhân nổi tiếng trong ngành Chèo, bố của Thanh Bình là NSUT Đoàn Đình Thọ nổi tiếng của sân khấu Cải lương. Sinh ra trên đất chè Thái Nguyên, nhưng được ngấm chất chèo, chất dân gian từ bà, từ bố nên Thanh Bình đã yêu những câu hát truyền thống từ tấm bé. Năm 1971, sau khi tốt nghiệp phổ thông Thanh Bình đã thi và trúng tuyển vào lớp chèo A trường Nghệ thuật sân khấu Việt nam nay là trường Sân khấu và điện ảnh Hà Nội. Sau 4 năm học tập dưới sự dìu dắt của các NS, Nghệ nhân lão thành của làng chèo như NSND Dịu Hương, NSND Năm Ngũ, NSND Bùi Trọng Đang vv… cùng với sự ham học hỏi và yêu nghề NS Thanh Bình đã nhanh chóng nắm bắt được những vai mẫu và các làn điệu chèo cổ và được nhận về NH Chèo Việt Nam công tác. Tại đây, NS Thanh Bình đã liên tiếp giành được nhiều thành công tại các kỳ hội diễn sân khấu chèo toàn quốc. Đặc biệt là trong các liên hoan giọng hát chèo hay toàn quốc, bà luôn giành được giải A hay các HCV. Giọng hát trong, sáng, kỹ thuật nhưng vẫn bay bổng đã làm say đắm không chỉ BGK mà hàng triệu khán thính giả cả nước. Từ nhiều thập kỷ nay, giọng hát chèo của NS Thanh Bình trên làn sóng phát thanh luôn nhận được tình cảm yêu mến và luôn có thư yêu cầu được nghe lại. Giành được nhiều thành công bởi những vai diễn thành công như Thị Kính, Đào Huế, Trương Mẫu vv… và giọng hát thuộc “tốp đỉnh” của làng chèo xứng đáng để NS Thanh Bình được nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý – NSUT năm 1993.

  Tình yêu tha thiết với bộ môn nghệ thuật Chèo cùng suy nghĩ làm sao để giữ nghề, truyền nghề cho thế hệ trẻ, năm 1996 NSUT Thanh Bình quyết định trở thành giảng viên và chuyển về công tác tại trường Dại học sân khấu và điện ảnh HN. Tại đây, bà đã dồn hết tâm huyết vào từng câu hát, từng vai mẫu để truyền thụ cho thế hệ trẻ. Nhiều học sinh của bà dù đã ra trường nhiều năm khi nói chuyện với chúng tôi vẫn nhớ từng chi tiết mỗi bài ca mà cô Thanh Bình dạy. Cô dạy kỹ lắm: từng cách lấy hơi, buông câu, nhả chữ, nhịp nội, nhịp ngoại . . dạy cả đài từ, hát sao cho tròn vành rõ chữ. Là người được các nghệ nhân yêu quý trực tiếp truyền dạy, bản thân yêu chèo đến đắm đuối, thường tự mày mò học tập nghiên cứu nên nhà giáo Thanh Bình có một vốn liếng làn điệu chèo phong phú, bà có thể hát được bất kỳ một làn điệu nào dù là làn điệu khó nhất ( hát một cách say sưa, thổi hồn vào bài hát ) nên bên cạnh các kiến thức cơ bản truyền cho học sinh Nhà giáo Thanh Bình sẵn sàng bỏ thời gian để dạy cho các em những làn điệu mà các em muốn học thêm. Điều quan trọng trong việc giảng dạy là phong cách truyền thụ. Ns Thanh Bình có cách dạy rất riêng: đó là truyền đạt kiến thức và truyền đạt cả tâm hồn, cách cảm, cách nghĩ của mình qua việc thể hiện điệu hát, điều này bên cạnh việc truyền dậy kiến thức cơ bà thì bà đang truyền lửa, truyền tình yêu nghề cho học trò. Điều này hết sức quan trọng đối với việc giảng dạy văn hóa nghệ thuật nói chung, nghệ thuật chèo nói riêng. Những học sinh của Nhà giáo Thanh Bình như Ns Tự Long, nhà hát chèo Quân đội; Ns, nhà báo anh Tú, Biên tập viên chương trình hát chèo Đài TNVN, Ns Hương Huế, Đoàn chèo Hải Phòng; Ns Ngọc Bích , Nhà hát chèo VN . . .  không những chỉ diễn giỏi mà còn hát hay, hát đúng, hát chuẩn các làn điệu chèo cổ. Năm 2009 Nghệ sĩ, nhà giáo Thanh Bình về nghỉ hưu theo chế độ, nhưng nghề Tổ không cho bà nghỉ.  Học trò của các chiếu chèo vẫn xếp hàng ở nhà bà để học hát chèo. Mỗi khi chuẩn bị ra CD mới về chèo là các nghệ sĩ lại thường tìm đến nghệ sĩ Thanh Bình để nhờ bà uốn nắn, ngõ hầu có một CD chất lượng nghệ thuật cao. Nghệ sĩ, Nhà giáo Thanh Bình còn sẵn sàng trò chuyện với thính giả của Đài phát thanh, truyền hình của các trang mạng xã hội để trao đổi về thế nào là hát chèo hay, hát đúng, hát chuẩn mực . . . May mắn hơn nữa, phu quân của NSUT Thanh Bình cũng là một người nghệ sỹ nổi tiếng của làng chèo đó là NSUT Vũ Ngọc. Hẳn mọi người còn nhớ một cặp diễn ăn ý Tuần Ty Đào Huế của vợ chồng NSUT Thanh Bình – Vũ Ngọc. Và NSUT Vũ Ngọc cũng đã hỗ trợ rất nhiều cho người vợ của mình để giảng dạy tại trường Sân khấu và điện ảnh HN cũng như đã cùng nhau đi biểu diễn rất nhiều quốc gia trên thế giới để quảng bá bộ môn nghệ thuật chèo với bạn bè quốc tế. Ngoài giảng dạy tại trường Sân khấu và Điện ảnh HN, NSUT Thanh Bình còn công tác giảng dạy tại Học viện âm nhạc Quốc gia Việt Nam, truyền dạy lòng bản những làn điệu chèo cổ cho các sinh viên của khoa nhạc cụ truyền thống. Là người thầy, đứng trên bục giảng, nhưng NSUT Thanh Bình luôn tìm tòi học hỏi những loại hình nghệ thuật truyền thống khác như hát văn, hát xẩm, quan họ vv… và đặc biệt hiện nay bà vẫn đang “cắp tráp” theo học ca trù và là một học trò xuất sắc của NSUT Phó Thị Kim Đức. Nay đã nghỉ hưu theo chế độ, nhưng NSUT Thanh Bình vẫn luôn cộng tác thỉnh giảng tại trường Sân khấu và điện ảnh HN cũng như các trường VHNT ở địa phương. Và đáng quý là NSUT Thanh Bình vẫn nhiệt tình cộng tác thu thanh các tiết mục hát chèo hay dạy hát dân ca trên làn sóng Đài TNVN. Kính chúc NSUT Thanh Bình gặt hái được nhiều thành công hơn nữa trên cương vị nhà giáo và hạnh phúc cùng gia đình và con cháu.