Rưng rưng chiều Nghi Xuân

 "Bất tri tam bách dư niên hậu

Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như"

Hậu thế đã " Khấp " hàng trăm năm qua. và Bên đầu giường của tôi không đêm nào tôi không nghe Kiều. Có những câu thơ viết cách đây 200 năm mà tôi cứ ngỡ mới lắm, như vừa mới viết . " Tiếng thơ ai động đất trời " chính là hậu thế nhìn lại mình, nhìn lại những " Người muôn năm cũ " để sống, để viết, để thương nhau, trân quý những giá trị của cha ông

Rưng rưng chiều Nghi Xuân

TP - Nghi Xuân chiều 5/12 có hai ông tên Trọng dự lễ kỷ niệm 250 năm thi hào họ Nguyễn Tiên Điền. Nổi bật ở vị trí trang trọng, rưng rưng nén hương trong tay Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khi ông dâng trước mộ cụ Nguyễn Du. Còn nhà thơ Vương Trọng ở vị trí khuất lấp dâng nén tâm nhang trước phần mộ cùng khu di tích khang trang mà 30 năm trước chưa có, thời điểm ông rưng rưng viết bài thơ Bên mộ cụ Nguyễn Du.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng… thăm viếng Khu di tích Nguyễn Du.

Thanh minh trong những câu Kiều/Rưng rưng con đọc với chiều Nghi Xuân

Nghi Xuân chiều đại lễ chợt tạnh sau mấy bữa mưa. Chỉ thoáng lây rây vài hạt mưa bụi. Cái lạnh chớm đầu đông chẳng khiến khách dự lễ xuýt xoa mà chỉ đủ độ để xui sự xích lại gần nhau hơn một chút… Trong số khách về Khu tưởng niệm chiều qua có Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng với những sải bước chầm chậm trong khu di tích. Bên cạnh là Chủ tịchQuốc hội Nguyễn Sinh Hùng. Phía sau một chút là một sứ giả hòa bình, Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam - bà Katherine Muller-Marin, người luôn có duyên truyền tải những di tích, công trình kiến trúc độc đáo, nhân văn của nước Việt, là cầu nối cùng sự thấu hiểu đồng cảm với nhân loại. Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam sải bước dường như chậm lại để nối thêm câu chuyện với GS Trần Ngọc Vương - người được coi là thông kim bác cổ, vốn là sinh viên khoa Văn sau ông Nguyễn Phú Trọng 9 khóa. Sau nữa là Ủy viên Bộ Chính trị Lê Thanh Hải mà lúc mới gặp, ông hồ hởi: Lần đầu được về chiêm bái cụ Nguyễn Du hên quá là hên. 

Không thể không nghĩ đến thời khắc này tròn nửa thế kỷ trước, anh sinh viên khoa Văn khóa 8 (ĐH Tổng hợp) Nguyễn Phú Trọng cùng các bạn đồng môn Ngôn Vĩnh, Vũ Duy Thông, Phan Cung Việt (sau này là nhà văn, nhà thơ) tham dự buổi lễ kỷ niệm 200 năm ngày sinh thi hào Nguyễn Du với những tâm trạng khác nhau… Trao đổi nhanh với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, được biết, ông đã 3 lần về thăm Khu di tích và viếng mộ cụ Nguyễn Du với những cương vị khác nhau. Lần gần đây nhất đâu như 2010.

Năm tháng qua đi… Và cũng không thể không nhớ đến thời khắc Quốc hội bầu ông Nguyễn Phú Trọng giữ trọng trách Chủ tịch Quốc hội khóa XII. Vẫn chất giọng bình thản thường ngày, ông bất ngờ dẫn hai câu Kiều Xét mình phận mỏng cánh chuồn / Không thiêng biết có vuông tròn cho chăng?  (có bản chép là Khuôn xanh biết có vuông tròn mà hay). Có lẽ chả phải những người mê Kiều, thuộc Kiều, hiểu sâu Kiều mà người dân bình thường cũng thấm được thông điệp mà ông Chủ tịch Quốc hội truyền tải qua đôi câu Kiều ấy…

Bốn năm sau,  ông Nguyễn Phú Trọng, người được bầu làm Tổng Bí thư cách đó chưa lâu, lại mượn tiếp cái câu trong Truyện Kiều để nhắn nhủ người kế nhiệm là Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng. Cũng với chất giọng bình thản cố hữu, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng bất ngờ dẫn tiếp hai câu Kiều nhưng dưới dạng lẩy. Ông Trọng thêm vào câu thứ hai một con số 5 nữa. Chén mừng nhớ bữa hôm nay / Chén vui xin đợi ngày này năm năm sau. (Nguyên văn trong Truyện Kiều, Nguyễn Du viết Chén đưa nhớ bữa hôm nay / Chén mừng xin đợi ngày này năm sau). Cử tri cũng hiểu đây là lời chúc của tân Tổng Bí thư dành cho tân Chủ tịch Quốc hội. “Ngày này năm năm sau” được hiểu là kết thúc một nhiệm kỳ Quốc hội, ông Nguyễn Phú Trong bày tỏ hy vọng ông Nguyễn Sinh Hùng sẽ hoàn thành tốt trọng trách của mình.

Trưng bày các ấn bản Truyện Kiều ở khu di tích.

Bây giờ, hai ông Tổng Bí thư, Chủ tịch Quốc hội đang nghiêm cẩn bên nhau, thành kính dâng hương trước bài vị nhà thơ Nguyễn Du nằm trong Khu di tích. Nhớ khi ghi sổ lưu niệm Khu di tích, Chủ tịch Quốc hội ghi Thiện căn ở tại lòng ta / Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài. Một triết lý sống-còn muôn thuở.

Truyện Kiều còn, tiếng ta còn, nước ta còn (Phạm Quỳnh). Còn và trường tồn những yếu tố nhân văn không ngừng lan tỏa đồng cảm… Phải vậy không mà Tổng thống Mỹ Bill Clinton năm 1995, Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden năm 2015 đã phải viện tới Kiều trong những trạng huống ngoại giao đặc biệt?

Tôi đứng lặng trước một cái tình hay gọi là của để dành của hiếm… Đó là 20 bộ tranh minh họa Truyện Kiều trên chất liệu giấy dó từng được trưng bày dịp kỷ niệm 200 năm sinh Nguyễn Du ở Hà Nội năm 1965 đã được công phu rinh từ thủ đô về Khu lưu niệm Tiên Điền. Hàng trăm năm rồi 50 năm - nửa thế kỷ, Kiều vẫn tươi tắn, luyến láy, đong đưa qua nét vẽ của Đào Tam Tỉnh, Nguyễn Tư Nghiêm… Hai mươi bộ tranh minh họa Kiều, chắc còn hơn thế nữa, các họa sĩ tài danh của nước Việt một thời chừng như ai ai cũng gắng gỏi để chớp lấy cái thần thái của một người phụ nữ tài sắc vẹn toàn hồng nhan đa truân. Hình như cố noi theo tiền nhân, cách phòng trưng bày 20 bộ tranh quý không xa cũng có hơn 150 bức tranh sơn dầu phóng tác minh họa Truyện Kiều với nhiều góc độ.

Tượng đài thi hào Nguyễn Du.

Ông Hồ Bách Khoa, Trưởng Ban Quản lý khu lưu niệm, cho biết, trong những ngày chuẩn bị cho đại lễ sinh nhật Nguyễn Du, hằng ngày, từ 7h đến 18h, bình quân, hơn một ngàn người đến khu di tích. Có thể ông Khoa và quân Ban Quản lý khéo bày ra nhiều chương trình thu hút họ tự nguyện đến đây. Phải kể ra đây công sức và tài khéo tổ chức khi cho khai trương Phòng trưng bày Di sản văn chương Nguyễn Du và Truyện Kiều. Đó là sự tập hợp bày biện bắt mắt của hơn 1.000 tác phẩm, tài liệu, hiện vật… Hơn 600 tác phẩm tài liệu khoa học, luận văn, luận án… tiêu biểu về Nguyễn Du và Truyện Kiều. Hơn150 đầu sách quý được số hóa cùng các hiện vật gốc về dòng họ và quê hương Nguyễn Du.

Những ngày lưu lại quê cụ Nguyễn Tiên Điền thấy Tỉnh Đoàn Hà Tĩnh phối hợp Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh trao giải Cuộc thi báo tường về “Thân thế, sự nghiệp đại thi hào Nguyễn Du và tác phẩm Truyện Kiều”. Có 204 đơn vị trong các trường học, trung tâm giáo dục tham gia cuộc thi với 567 tờ báo tường. Rồi Hội đồng Đội Trung ương, Hội Nhà văn Việt Nam, Tỉnh Đoàn Hà Tĩnh tổ chức chương trình tọa đàm “Chắp cánh ước mơ văn học thiếu nhi”. Các cuộc hội thảo, tọa đàm cung cấp nhiều thông tin bổ ích, quý giá về thân thế, sự nghiệp đại thi hào Nguyễn Du và giá trị đặc sắc của Truyện Kiều; những định hướng thiết thực cho thế hệ trẻ yêu thích văn học. Tôi gặp ở đây cha con ông Phan Thế Cải. Ông Cải viết báo, viết văn, mần thơ viết trên báo Hà Tĩnh câu chuyện Bác Hồ lẩy Kiều như thế nào thì đã đành. Nhưng cô con gái làm báo ở Vũng Tàu, cùng số báo của bài của bố cũng có một trangLàng tôi mê Kiều khá bắt mắt. Nếu thuở xưa ở huyện Hương Sơn có cuộc thi người mê Kiều thì thể nào bác tôi Phan Đình Trương cũng giành giải nhất…

Phát hành bộ tem thư đặc biệt “Kỷ niệm 250 năm sinh Nguyễn Du”.

Ông Khoa cũng vắn tắt thêm về khúc nhôi Khu lưu niệm Nguyễn Du vừa có một bản Kiều lần đầu được dịch sang tiếng Nga. Đó là câu chuyện về ông Hoàng Xuân Vinh quê ở Nghi Xuân, Hà Tĩnh đang làm ăn, sinh sống bên Nga, nhưng luôn đau đáu về quê nhà. Ông đã bỏ hơn 50 ngàn USD tài trợ cho nhóm dịch giả Truyện Kiều ra tiếng Nga do TS Nguyễn Huy Hoàng cùng con dân Hà Tĩnh đang sống ở Mátxcơva đại diện. Họ đã tìm được nhà thơ Nga Vaxili Popov để gửi báu vật quý hơn vàng (tức là Truyện Kiều). Chất lượng việc chuyển tải cái đẹp của Kiều cùng những lấp lánh nhân văn Truyện Kiều có lẽ còn phải bàn, nhưng cùng với Truyện Kiều được dịch sang hàng chục ngôn ngữ khác trước nay, lần đầu tiên, Truyện Kiều có một bản dịch sang tiếng Nga đang đậu chĩnh chiện trong khu trưng bày di tích. Đây là một niềm tự hào.

Tối qua, tại thành phố Hà Tĩnh diễn ra Lễ kỷ niệm 250 năm ngày sinh Nguyễn Du và chương trình nghệ thuật mang tên Tiếng thơ ai động đất trời.