“Khóc giữa trời xanh “ một trong những vở diễn thành công trong Liên hoan chèo 2022- Nhà Báo, Ths Mai Văn Lạng

1- Khâu đầu tiên của sự thành công là kịch bản- cốt truyện. Câu chuyện không xoay quanh một nhân vật chính nào mà kể lại một quãng thời gian dài hơn 20 năm. Khi Lý Thánh Tông đột ngột băng hà, Lý Nhân Tông ( do Nguyên Phi Ỷ Lan sinh ra) còn nhỏ, mới 5 tuổi nên triều thần tôn Hoàng Thái Hậu Thượng Dương buông rèm nhiếp chính. Nguyễn Phi Ỷ Lan, người đã từng giúp vua Lý Thánh Tông nhiếp chính khi ông đi chinh phạt Chiêm Thành, lại là mẹ đẻ của vua Lý Nhân Tông, phải chịu lép vế. Một hôm, có người phát giác ( trong vở diễn là âm mưu của quan quan thượng thư Ngô Phúc, vì có thù với Hoàng Thái Hậu Thượng Dương ) là Hoàng Thái Hậu Thượng Dương yểm bùa để triệt hại Nguyên Phi Ỷ Lan và vua Lý Nhân Tông. Lý Nhân Tông xuống chiếu ( theo ý mẹ ) tôn mẹ là Ỷ Lan làm Hoàng Thái Hậu. buộc Hoàng Thái Hậu Thượng Dương và 72 cung nữ phải lấy dải lụa tự thắt cổ chết. Đó là một nỗi “oan thấu trời xanh”

Chưa hết, gần 20 năm sau, Thái sư Lê văn Thịnh, vị trạng Nguyên đầu tiên của Nhà Lý mà cũng là của đất nước, đỗ đầu tam giáo khoa trường vào năm 1075, người có công tranh biện với nhà Tống đòi được nhiều đất đai của ta ở biên cương phía Bắc, cũng bị khép vào tội chết vì bỗng dưng hóa hổ toan giết Vua khi vua Lý Nhân Tông chơi hồ Dâm Đàm ( Hồ Tây ). Cuối cùng nhờ có công lớn mà Lê Văn Thịnh được miễn tội chết đày đi biệt xứ. Trước đó, Lê Văn Thịnh nằm mơ thấy Hoàng Hậu Thượng Dương về báo mộng kêu oan, lại được được tiên vương Lý Thánh Tông cũng hiện về báo mộng, trao trách nhiệm rửa oan cho Hoàng Thái Hậu Thượng Dương. Ông cũng tìm gặp và được quan Thái Sư Lý Đạo Thành kể rõ tình tiết trong vụ án. Thái Sư Lê Văn Thịnh cũng 3 lần dâng sớ để mong Hoàng thượng là Lý Nhân Tông xuống chiếu rửa oan cho Hoàng Thái Hậu Thượng Dương. Bọn Ngô Phúc sợ chuyện năm trước bị bại lộ đã âm mưu hãm hại. Chính vì vậy mà ông bị vu oan hóa hổ giết vua. Nỗi oan của của Thái Sư Lê văn Thịnh cũng “thấu trời xanh”

Người thứ ba “ khóc giữa trời xanh “ mà các tác giả của vở diễn cũng “ ngầm nói tới “ đó là Hoàng Thái hậu Ỷ Lan. Thực ra, bà cũng rất đau lòng khi phải xử Hoàng Thái Hậu Thượng Dương tội chết, nhưng nếu không làm vậy thì Triều đình năm bè bẩy mối, chém giết, tranh đoạt lẫn nhau. Trăm họ lầm than cơ cực, giặc Tống sẽ lợi dụng thời cơ đánh chiếm nước ta. Việc làm này hậu thế không tha thứ, bà cũng chỉ biết “ khóc giữa trời xanh “ mà thôi

2- Sức hấp dẫn thứ hai chính là ngôn ngữ đạo diễn. Phải nói, đạo diễn Nsnd Thúy Mùi là “ người nhà chèo “ nên các cảnh, các lớp đều đậm chất chèo. Tôi thích cảnh hai bà Thái hậu, đối diện với nhau trong nhà lao, khi bà Ỷ Lan vào thăm bà Thượng Dương. Bà Nguyên Phi “ Thắng “ mà đau lòng, bà Thái Hậu oan trái mà không bi lụy. Những câu đối thoại vừa mềm mại, vừa nảy lửa làm cho khán giả hồi hộp lo lắng xem tình huống theo là gì. . . Cảnh ban lụa để Hoàng Thái Hậu Thương Dương và 72 cung nữ “ tự xử “ bi thương nhưng nhẹ nhàng, tạm đủ, không bi lụy, không quá đà chỉ để lấy nước mắt người xem. Các cảnh rèn binh tập trận, rồi tiến binh đánh sang nước Tống( không nhiều lính ) mà vẫn diễn đạt được một đội quân hùng mạnh, bách chiến bách thắng v v. . .

3- Phải nói buổi biểu diễn “ Khóc giữa trời xanh “ tất cả các nghệ sĩ diễn viên của Đoàn NT chèo Trung tâm văn hóa tỉnh Hà nam đều thăng hoa. Tôi đặc biệt yêu thích cách diễn có chiều sâu của Ns Trang Nhung ( vào vai Ỷ Lan ), chị đã thể hiện được nhân vật Ỷ Lan bề ngoài thì cương quyết, rắn rỏi, nhưng bên trong thấm nỗi đời tê tái. Ns Việt Dũng vai Thái sư Lê Văn Thịnh. Nghệ Sỹ Mạnh Thắng vào vai Lý Đạo Thành, và nhiều nghệ sĩ khác . . . . đều tỏa sáng tạo thành công cho buổi diễn

4- Thật lòng mà nói, các nghệ sĩ của Đoàn chèo thuộc Trung tâm văn hóa tỉnh Hà Nam đã làm được một bất ngờ lớn. Về chuyên môn, họ không được đánh giá cao nhưng dưới sự chỉ bảo tận tình của Nsnd Thúy Mùi, Nsnd Minh Thu ( dạy hát truyền thống ) sự động viên của lãnh đạo, và đặc biệt là sự đồng tâm nhất chí cao, họ đã cùng nhau làm nên một vở diễn có tiếng vang lớn. Xứng đáng với những gì mà khán giả và bạn nghề mong đợi ở Đoàn chủ nhà./.