Trại sáng tác - Cần hay không cần? - Bài 3: Bỏ thì vương, thương... cần chỉnh

TP - Không nên bỏ trại sáng tác, đó là quan điểm của Thứ trưởng Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch Vương Duy Biên. Song đó là sản phẩm của t...

TP - Không nên bỏ trại sáng tác, đó là quan điểm của Thứ trưởng Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch Vương Duy Biên. Song đó là sản phẩm của thời bao cấp để vận dụng trong nhịp sống hôm nay, cũng cần phải có những điều chỉnh hợp lí giúp trại sáng tác không biến thành… nơi an dưỡng.
NĐK Thái Nhật Minh hài lòng vì tác phẩm “Một mình” hài hòa với không gian. Ảnh: H.H.

Kém hấp dẫn người trẻ, thu hút… cánh già

Nhà phê bình văn học Ngô Thảo, người từng có nhiều năm hoạt động trong lĩnh vực sân khấu, có tới 3 nhiệm kỳ tham gia BCH Hội nghệ sỹ sân khấu Việt Nam, 2 nhiệm kỳ là Phó tổng thư ký thường trực Hội, cho rằng nên “xóa” trại sáng tác: “Trại sáng tác là tàn dư của thời bao cấp. Bây giờ điều kiện xã hội được cải thiện rồi, bây giờ không cần chỗ để sáng tác nữa mà vấn đề là vốn sống, cái tích lũy của người ta. Nên chuyển phần tiền đầu tư cho trại sáng tác vào việc khác, ai có những dự án sáng tác, đầu tư cho người ta sáng tác và công bố tác phẩm. Đây là sản phẩm lỗi thời, mức sống của nhà văn đã lên, điều kiện xã hội cần tác phẩm khác, không phải loại tác phẩm đi trại sáng tác mà thực hiện được. Nhiếp ảnh, mỹ thuật, dân tộc học cũng đi trại sáng tác như chia phần, có tác giả sân khấu một năm đi mấy trại, chỉ đi chơi thôi. Sự thật là có những người đi trại một cách chuyên nghiệp mà tác phẩm chẳng có gì”.

Nhà phê bình kết luận: “Có những hình thức ngày xưa tốt thì bây giờ không tốt nữa. Cuộc sống cái gì cũng cần đổi mới, đừng ôm đồm cái cũ”. Nhà văn Trung Trung Đỉnh cũng nghĩ như Ngô Thảo: “Bây giờ tôi thấy trại sáng tác không cần thiết. Trại viết biến thành trại an dưỡng cho một số nhà văn già. Họ đến đây chủ yếu nghỉ dưỡng, tán tào lao và trốn cuộc sống tẻ nhạt của các viên chức hưu”.

Hầu như các nghệ sỹ, nhất là những nghệ sỹ còn kiêm trách nhiệm quản lí, đều thấy việc xóa bỏ trại sáng tác là không nên. Tuy nhiên, họ cũng nhận định như nhà phê bình Ngô Thảo, trại sáng tác ở ta hoạt động chưa hiệu quả. Ý kiến của họa sỹ Lương Xuân Đoàn, Phó chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam: “Nhiều hoạ sĩ không thể vẽ khi có người khác đứng cạnh nhìn hoặc ăn cơm theo kẻng. Có người than “vừa giơ cọ lên đã lại tới giờ đi ăn, lên muộn nhà ăn đóng cửa phải nhịn đói”. Từng xảy ra chuyện các thành viên trại xung khắc, cãi cọ, bỏ về sạch. Không phải nghệ sĩ nào cũng có khả năng làm ra tác phẩm đẹp trong không khí sinh hoạt tập trung”.

Có một hiện thực không thể phủ nhận, trại sáng tác rất thu hút những nghệ sỹ rảnh rang (đã về hưu) nhưng không thu hút lực lượng sáng tác trẻ hoặc những tên tuổi đang nổi: “Có một số ông nhàn nhã thì cứ đăng kí đi ầm ầm, những ông tài năng thì bận và hoạt động đơn điệu thì họ không tham gia”, ông Vy Kiến Thành, Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và triển lãm, phản ánh hiện trạng trại sáng tác trong giới hội họa. Nhà văn Trung Trung Đỉnh cũng “tố” trại sáng tác của giới văn: “Các nhà văn trẻ cũng như các bạn trẻ thuộc các ngành nghệ thuật khác, họ rất bận không có chuyện nhà văn trẻ đi trại để… tán gẫu mất thời gian đâu”.
Thứ trưởng, nhà điêu khắc Vương Duy Biên với tác phẩm Nụ cười (chất liệu Granit), vừa hoàn thành khi tham gia trại sáng tác điêu khắc “Thành cổ Quảng Trị - Bất tử và hồi sinh” (khai mạc 12/7, bế mạc 22/7/2016).

Chắc chắn phải thay đổi

Nhưng để ra được một đề cương hoàn chỉnh cho sự thay đổi hoạt động của trại sáng tác là một điều “cực khó”, Thứ trưởng Vương Duy Biên thẳng thắn nhìn nhận. Và khẳng định: “Nhưng chắc chắn phải thay đổi”. Thứ trưởng trăn trở: “Tại sao nước ngoài không có trại vẫn có tác phẩm tốt, ngày xưa văn nghệ sỹ sống trong bom đạn, cái chết cận kề vẫn có tác phẩm hay, cho nên tôi nghĩ yếu tố tinh thần là then chốt. Và tinh thần đó phải là tinh thần của xã hội vì không gian sáng tạo của nghệ sỹ chính là không gian xã hội”.

Thứ trưởng cũng chỉ ra sự hạn chế trong thời gian sáng tạo dành cho anh em văn nghệ sỹ ở trại: “Trại sáng tác chỉ tập trung mươi, mười lăm ngày, thời gian đó không đủ để sáng tạo tác phẩm, chỉ là thời gian để gọt giũa, hoàn thiện tác phẩm… Tất nhiên trong nghệ thuật có những tác phẩm chỉ sáng tác trong một phút, song không phổ biến”.

Theo thứ trưởng hướng đi của trại sáng tác trong tương lai gần sẽ là: “Phải tính ngoài việc mời các nghệ sỹ đến đó, mỗi người có không gian riêng để sáng tạo thì còn cần cung cấp thông tin cho họ. Thí dụ, một trại viết về chiến tranh cách mạng chẳng hạn, nên mời cựu chiến binh hay một vài người đã từng vào sinh ra tử ở các chiến trường để người ta kể lại những kỷ niệm, cung cấp thêm cho các nghệ sỹ, biết đâu từ những câu chuyện ấy gợi ra nhiều điều cho người sáng tác”.

Vừa làm công tác quản lý, vừa là họa sỹ, nhà điêu khắc nên ông Vương Duy Biên có cách lí giải riêng khi lực lượng người sáng tác trẻ ngại tham gia trại sáng tác: “Sáng tạo của nghệ sỹ trẻ bây giờ đề cao tính cá nhân rất cao. Tất nhiên trong tác phẩm tính cá nhân bao giờ cũng được đề cao nhưng phải hiểu đây là tính cá nhân trong cộng đồng. Cá nhân muốn làm gì thì làm, chỉ là cái cá nhân trong bốn bức tường, còn cá nhân đã ra với công chúng thì không thể bất chấp những cá nhân khác”.

Theo ông Vy Kiến Thành, chỉ ở Việt Nam và Trung Quốc còn tồn tại mô hình trại sáng tác: “Không nên nghĩ đến chuyện xóa bỏ nó mà nên nghĩ cách nào để thay đổi cách làm, chứ như hiện tại sẽ gây cảm giác không hiệu quả. Vai trò của nhà sáng tác hiện nay chỉ như một nhà nghỉ, như một khách sạn chỉ cho anh em tiền ăn, tiền ở, còn anh em làm gì, hoạt động gì trong đó thì không tính đến. Nói chung, chưa đúng nghĩa của khu sáng tác, một bà đỡ cho tác phẩm văn học nghệ thuật ra đời”.

Ông Vy Kiến Thành gợi ý: “Trại không những để sáng tác mà phải có những hội thảo học thuật trong nước hoặc quốc tế, có tranh luận nghệ thuật, có sự tiếp xúc với nghệ sỹ quốc tế mới hấp dẫn… Tại sao không nghĩ tới mời những nghệ sỹ năng lực đến để trao đổi kinh nghiệm sáng tác hay tại trại sáng tác có thể dùng những những ngành nghệ thuật khác bổ trợ làm phong phú thêm kiến thức cho người sáng tạo? Thí dụ nhà văn đến trại sáng tác được xem phim, những bộ phim chất lượng của những nền điện ảnh phát triển. Nhưng một điều quan trọng là, phải chọn đúng đối tượng tham gia trại, có năng lực để làm, không biến thành chỗ ưu ái anh em đi nghỉ mát”.

Ông Vy Kiến Thành cũng chỉ ra một hiện trạng: “Tôi thấy khu sáng tác ở Nha Trang, Vũng Tàu chỉ có mùa hè có khách, còn lại vắng khách, nên thay đổi hoạt động từ nội dung đến hình thức kinh doanh, vận hành của trại sáng tác”.

Phó chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam Lương Xuân Đoàn cho rằng muốn có hiệu quả thực sự cần có sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân như mô hình dự án “Nghệ thuật ở rừng” (Art In The Forest) 2015 tại Flamingo, Đại Lải. Khi tư nhân bỏ tiền đầu tư trại sáng tác, họ chọn ít nghệ sĩ nhưng tinh tuý và đảm bảo có tác phẩm xứng đáng.

Nhà điêu khắc trẻ Thái Nhật Minh từng là một trong 15 nghệ sĩ điêu khắc tham gia trại điêu khắc Flamingo chia sẻ, ban tổ chức âm thầm chọn, gửi thư mời, rồi đón nhóm nhà điêu khắc lên chơi resort để cảm nhận không gian. Trong vòng 6 tháng, các nghệ sĩ tự lên ý tưởng, tự quyết phác thảo để có sự thống nhất cho nhóm tượng, nhà tổ chức hầu như không can thiệp. Sau đó, các nghệ sĩ chỉ cần một tháng ở tập trung tại không gian sáng tác để ra sản phẩm. Nhà tổ chức lo nguyên vật liệu và công thợ, nhuận bút cho mỗi tác phẩm là 90 triệu: “Nhuận bút cao cũng tốt nhưng cái sướng của nghệ sĩ tìm được không gian cho tác phẩm là không kể xiết. Trước Flamingo, ở Việt Nam chưa có một không gian điêu khắc nào thực sự ăn nhập với cảnh quan”, nhà điêu khắc trẻ nói.

Theo báo Tiền phong

Bài Liên Quan

Đất Nước Qua Báo Chí 6552086260990405380

Đăng nhận xét

emo-but-icon

Chuyển ngôn ngữ

Subscriber Youtube

Tin Fanpage

Bài đăng và Bình luận

Nóng

Bài Mới

Bình Luận

Visitors

Flag Counter
item